Günümüzde sanal sınıf ortamları çok fazla kullanılıyor olsa da kafalarda sanal sınıf kavramının ne olduğuna, bu ortamların olumlu katkılarının ne olacağına dair soru işaretleri var olmaya devam etmektedir.
Sanal sınıflar, uzun bir süredir hem üniversiteler, hem de dershaneler tarafından kullanılmaktadır. Son yıllarda ise hem okullar hem de flipped learningi (ters yüz edilmiş eğitim) benimsemiş eğitimciler tarafından kullanım oranı artmıştır.
Daha önce bu konuda yazdığım bir makaleyi sizlerle paylaşmak istiyorum:
Sanal Sınıflar
Sanal sınıflar, eğitmen eşliğinde sınıf eğitimlerinin çevrimiçi (online) olarak internet üzerinden verilmesini sağlayan ortamlardır. Uzaktan eğitim sisteminin çok önemli bir bileşeni haline gelmiş olmakla beraber sadece eğitim odaklı kullanılmayan sanal sınıf programları, uzaktan eğitim, seminer verme, etkileşimli laboratuar uygulamaları, simülasyonlar (benzetim), çeşitli yazılımların tanıtımları, video konferans, çevrimiçi danışmanlık gibi pek çok farklı alanlarda kullanılmaktadır. Bu tip programlarla öğrenenin ve sunumu yapacak eğiticinin sadece internete bağlı olarak, 7*24 ve dünyanın her yerinden aynı anda ve/veya farklı zamanlarda oturum yapmaları mümkündür.
Sanal sınıflar öğretmenler ve öğrenciler için pek çok fırsat içermektedir: Yabancı dil öğrenmede, pedagoji, metodoloji, uygulamalar, öğretmen rolü, etkileşim, kendi kendine öğrenme ortamı gibi pek çok araca sahiptir. Ayrıca çok kullanıcılı kanallar, öğrenme materyalleri öğretmenler ve öğrenciler arasındaki iletişimin sadece bir yoludur. Yapılandırıcı yaklaşım ise sanal öğrenme ortamlarıyla bir araya gelerek öğrencilerin yeteneklerini etkileşimli, sosyal ve özerk bir şekilde gelişmesini sağlar.
Second Life
Çok kullanıcılı sanal ortamların kullanımı yani öğrenme platformları son yıllarda uzaktan eğitimde yeni trendlerden bir tanesi olmuştur. Bu trendler arasında yer alan Second Life (SL) 2003’ten beri yabancı dil öğrenme ve öğretmede popüler bir alan haline gelmiştir. Çünkü SL etkileşimli ve sürükleyici bir çevredir.
SL, çevrimiçi 3D sanal bir öğrenme ortamıdır ve yabancı dil öğrenme deneyiminin yaşanabildiği en etkili ortamlardandır ve yabancı dil olarak İngilizce öğrenenler için pek çok olumlu etki yaratır (Kemp, Livingstone, Bloomfield, 2009).
SL’de kullanıcılar birer avatara sahiptir. Bu avatarlar kullanıcıların sanal dünyadaki yansımasıdır ve bu avatarlar kullanıcıların sanal ortamdaki tek yansıması değildir. SL bireyin sanal ortamda gerçek dünya ve daha fazlasını yaşaması ya da oluşturabilmesi için çok geniş tasarım ortamına sahiptir (Baker, Wentz, Woods, 2009). Bu tasarım ortamında birey binalardan çevreye, sosyal ortamdan objeye kadar her şey oluşturulabilir. Metin mesajları, bloglama, çevrimiçi tartışma grupları, sosyal ağ siteleri ve diğer etkileşimli teknolojiler, pek çok fakülte ve öğrenciler için günlük işlemler arasında yer alır. Çevrimiçi etkileşimli teknolojiler evde ya da yurtta, işte ya da okulda ya da hafta sonunda öğrenciler için alternatif araçlardır.
Geleneksel öğrenime göre sanal dünyada (SL’de) öğrenim daha uygulanabilirdir (Halvorson, Criteenden, Pitt, 2011). Örneğin bir profesör iş yükünün fazlalığından dolayı geleneksel sınıfta ders işlemeye vakit ayıramıyorken, SL’de ders işlemeye vakit ayırabilir. Çünkü SL zamandan bağımsız bir süreç yaratır. Diğer yandan bir geleneksel sınıftan dünyanın diğer bir ucundaki öğrenenlere bilgi aktarılamazken, SL’de bu mümkündür.
SL’nin eğiticiler açısından dikkatli kullanılması gerekmektedir. Aksi takdirde ortamda öğrenenin dikkatini dağıtacak, öğrenme amacından uzaklaştıracak pek çok öğe vardır. Bu nedenle eğiticiler, eğitimsel amaçlar olmadan öğrencileri SL’ye yönlendirmemeli, her türlü olasılığı planlamalı, sosyal deneyimler için öğrencileri hazırlamalı ve sürece küçük işlerle başlamalıdır.
Moodle
Moodle açık kaynak kodlu ve geliştirilmeye açık, eğitimcilerin çevrim içi kurslar oluşturmalarına yardım etmek üzere tasarlanmış bir öğrenme yönetim sistemidir. Yazılım, MySQL ve PostgreSQL veri tabanı sistemleri altında ve PHP dilini destekleyen herhangi bir ortamda çalışmaktadır. Moodle, bir Uzaktan Eğitim sitesinde ihtiyaç duyulabilecek etkinliklerin çoğunu fazlasıyla yerine getirebilecek özelliklere sahiptir. En önemli özelliği, öğretmen ve öğrenciler tarafından kolay bir şekilde kullanılabilmesidir. Moodle kelimesi açılımı ‘Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment’ olup Esnek (Modüler) Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı olarak çevrilebilir (Pektaş, Demirkan, 2011).
Moodle internetten eğitim konusunda yeni bir dönem başlatmıştır. Hem eğitimciler hem eğitim alanlar açısından kolay kullanımı ve fonksiyonel modüleri ile tercih sebebidir. Bu sebeplerin en başında kullanıcısına 5 farklı özellikte ders materyali sunması gelmektedir. Bu özelliklerle materyaller hazırlandığında, öğrencilerin bütün duyu organlarına hitap edecek şekilde içerik hazırlanabilir. Ayrıca Moodle ortamında 6 farklı etkileşimli ders etkinliği oluşturulabilir. Öğrencilere bu yolla daha zengin içerikli bir ders hazırlama olanağı sunulmaktadır.
Pektaş ve Demirkan (2011) yaptığı bir çalışmada, MOODLE’ın tasarım işbirliğinde bir iletişim aracı olarak kullanılması sürecini işlemiş ve iyi bir işbirlikçi tasarım ortamının, sistemin kullanıcı, süreç, araç ve çevre olarak tanımlanan dört ana bileşeni arasındaki dinamik etkileşimlerin çözümüne bağlı olduğunu belirtmişlerdir.
SLOODLE
SLOODLE (The Simulation Linked Object Oriented Dynamic Learning Environment) 2006 yılında 40 avatarla işe başlayan, ücretsiz, açık kaynak kodlu, Second Life ya da OpenSim ile Moodle öğrenme yönetim sisteminin birleştirilmesiyle oluşturulan çok kullanıcılı bir sanal öğrenme ortamıdır (Kemp, Livingstone, Bloomfield 2009).
Uzaktan eğitim ve harmanlanmış eğitimde 3D araçların kullanımı araştırma yapmak için, özellikle sanal öğrenme teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte geniş bir alan oluşturmuştur. Bunun en büyük nedeni 3D özellikler ile sanal öğrenme ortamlarının kombinlenmesi öğrencilerin işbirlikçi çalışma ve yansıtıcı düşünme becerilerini geliştirmesidir. Bu amaçla SLOODLE kullanıcılarına 3D modelleme yapabilme imkanı sunmaktadır. Bunun yanı sıra kullanıcıların text ve ses özelliklerini de aynı anda kullanılabilme olanağı vardır.
Moodle ve SL ortamlarına SLOODLE ortamı aracılığıyla aynı anda giriş yapılabilmektedir. Moodle, SL ve SLOODLE ortamlarının chat odaları birleştirilmiş, bu sayede kullanıcılar tüm ortamlarda aynı anda oturum açıp, birbirleriyle iletişim kurabilmektedir.
Active Worlds
Active Worlds (AW), SL gibi bir sanal dünya ortamıdır. AW ortamında da SL gibi avatarlar oluşturulup, diğer avatarlar ile iletişim kurulabilmektedir. Öğrenenler, gerçek hayatta yaptıkları para alışverişini bu ortamda da yapabilmektedirler. Böylece adalarda amaca uygun dil deneyimi, barlar, restoranlar, okullar, mağazalar gibi gerçek hayatı temsil eden mekânlarda da para alışverişi yaparak sanal bir hayat deneyimi yaşabilmektedirler. Ayrıca öğrenenler AW ortamında gezinerek, “Aktif Dünya Eğitim Evreni” (AWEDU) gibi eğitim amaçlı mekânlara giderek 
eğitimlere katılabilirler (Can, 2009). AWEDU öğretmenlerin ve öğrencilerin kullanımına sunulan eğitsel amaçlı 3B dünyalar topluluğudur. AWEDU kullanıcılara eğitim kurumları, öğretmenler, öğrenciler ve bireysel programlar sunan bir ortamdır (Active Worlds, 2011).
AW, eğitsel olarak büyük bir potansiyel taşımaktadır. Benzersiz kimlik ve sohbet aracıyla işbirlikçi öğrenme için fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca tasarım özellikleri nedeniyle sohbet ve işbirliği ortamı oluşturmak için uzak öğretime yönelik etkili bir araçtır. Ayrıca AW gerçekçi detaylarıyla öğretim tasarımı için de uygundur. Gerçek yaşamdaki sınıf aktiviteleri gerçekçi bir şekilde yansıtmaya çalışılmaktadır.
WOLF
WOLF (Wolverhampton Online Learning Framework) web tabanlı sanal öğrenme ortamıdır. Wolverhampton Üniversitesi tarafından geliştirilmiştir. Amaç, üniversiteyi çevrimiçi öğrenmede lider yapmak, hemen hemen her konu alanında öğrenmeyi desteklemek için öğrenciler ve personel tarafından kullanılan bir anahtar sistem 
oluşturmaktır (Leese, 2009).
WOLF ortamı öğrenme için pek çok araca ve malzemeye sahiptir. Öğretmenler bu ortam ile sınıf tabanlı öğretme yöntemine destek olarak kullanabilmekte ve öğrenme sürecinde aktif olarak öğrencilerin ilgisini çekebilmektedir.
WOLF, sınıflar ve küçük çalışma grupları arasında söylemsel faaliyetleri kolaylaştırmak için işbirliğine yönelik araçlar sunar. Bu sayede öğrenciler bir araya gelerek işbirliği içinde çalışma imkânı bulurlar.
Sanal Pencereler
Gerçek öğrenme ortamlarında öğrenci dikkatini derse toplayabilmek önemlidir. Özellikle penceresiz sınıflarda öğrenim gören öğrenciler derse yönelik ciddi dikkat dağınıklığı yaşamaktadırlar (Lassonde, Gloth, Borchert, 2012). 
Lassonde ve diğerleri (2012), sanal pencerelerin dikkat üzerinde etkisini incelemek üzere yaptıkları bir çalışmada, penceresiz sınıflarda okuyan öğrencilerin dikkat düzeylerinin sanal pencereli sınıflarda okuyan öğrencilere göre daha düşük olduğunu belirtmiştir. Ayrıca sanal pencerelerin öğrenciler üzerinde stresi azalttığı ve pozitif etki oluşturduğu da sunulmuştur.
Sanal pencere sistemi için genelde vSKAPES sistemi kullanılmaktadır. vSKAPES stresi azaltmak, penceresiz okulda verimlilik ve örgütsel refah sağlamak için kullanılan sanal bir pencere sistemidir. VSKAPES sistemi yüksek çözünürlüklü ve geniş ekran TV panelinden oluşmaktadır.
IWiLL
IWiLL (http://www.iwillnow.org/IWiLL/) platformu Tayvan’da geliştirilen, öğrenciler ile akademisyenleri, ülke 
genelinde çıkarılan akademik makalelerin daha kaliteli olması amacıyla bir araya getirmeyi amaçlayan bir ortamdır
(Reynolds, 2013).
Reynolds (2013), yapmış olduğu bu çalışmasında, akademik makalelerin ülke genelinde yayınlanma düzeyinin lisans düzeyinde olduğunu vurgulamış ve bu nedenle lisans düzeyindeki makalelerin daha kaliteli olması gerektiğini belirtmiştir. Bu amaçla, IWiLL ortamında akademisyenler ve öğretmenler öğrenciler ile iletişime geçerek, onların akademik makalelerini daha kaliteli hale getirebilmek için eleştiri yapmaktadırlar.
Construe, Mathland, CoWeb
Construe, açık kaynak kodlu bir kurs yönetim sistemidir. Bu sistem ile yapılandırmacı yaklaşım temele alınarak web tabanlı kurslar oluşturulur. Bu sistemde bir bilgi veritabanı, yazar veya anahtar kelime ile kolayca aranabilir 
çevrimiçi makaleler şeklinde sunulmuştur ve öğrenen bir makale okurken, kendi fikirlerini çevrimiçi olarak paylaşabilir. Böylece diğer öğrenenler için yeni bilgi kaynakları oluşturulur.
Mathland, Fransa’da yaşayan ve Fransızca öğrenmek isteyenler için geliştirilmiş bir matematik öğrenme ortamıdır. Bu ortam Fransızca 
öğretme işini Matematik oyunlarıyla aktive ederek sağlamaktadır.
Mathland, web tabanlı kurslar tasarlamak için kullanılmaktadır ve yapılandırmacı yaklaşımı temele almıştır. Bir anlamda video konferans sistemine de benzemektedir (Can, 2009). Günümüzde video konferans sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü bu yöntem öğrenciyi, aktif olarak fikirlerini sunması için ortama katmaktadır.
CoWeb (Collaborative Web), öğrencilere işbirlikli çalışma imkânı sunan bir işbirlikli yabancı dil öğrenme ortamıdır. Bu ortamda öğrenenler, işbirlikli metinler oluşturabilir, bu metinler hiper linkler içerebilir ya da çevrimiçi oyun oynayabilirler.
CoWeb gibi, uzaktan eğitim uygulamaları yabancı dil öğrenme ve öğretmede okullarca kullanılmaktadır. Okullar bu uygulama ile öğrenme parklarına, müzelere ve diğer okul sitelerini ziyaret edebilmektedir.
Webcast
E-learning, eğitimin gittikçe gelişen önemli bir parçasıdır (Giannakos, Vlamos, 2013). Pek çok teknolojik araç ve metotlar otomatikleşmiş olarak eğitimsel anlamda kullanılabilmekte ve pek çok ders içeriği ile kombinlenebilmektedir. Aynı zamanda e-öğrenme sistemleri zamandan, ücretten ve erişilebilirlik açısından da tasarruf sağlamaktadır.
Son yıllarda e-öğrenme ortamları için Webcast kullanımı hızlı bir şekilde artmış ve trendler arasında yer almayı başarmıştır. Webcast, internet üzerinden ses ve görüntülü olarak canlı yayın yapma uygulamasıdır. Webcast sistemi ile canlı yayın yapıp, web konferanslar düzenlenebilir. Sunum ekranları, video veya canlı yayınlar tüm katılımcılara iletilebilir. Elektronik “beyaz tahta” (white board) özelliği kullanılarak sunum desteklenebilir. Sunucu kendi bilgisayarındaki masaüstünü paylaştırabilir. Katılımcılar sunumlara kaydolabilir veya yönetici tarafından davetiye gönderebilir. Sunum sırasında, öncesinde veya sonrasında cevaplanmak üzere anket tanımlanabilir. Sunucu, Web Konferans belgelerini sunum öncesinde sisteme yükleyebilir veya sunum sonrasında flash belleğe aktarabilir (Giannakos, Vlamos, 2013).
Bilgisayar Konferans Sistemleri (Adobe Connect, Blackboard Collaborate, Elluminate Live, Wimba)
Son yıllarda yüksek öğrenimde web konferans kullanımı oldukça artmıştır (Cornelius, 2013). Özellikle uzaktan eğitim uygulamalarında bilgisayar konferans sistemleri paket programlar şeklinde kullanılmaktadır. Bunlardan en yaygın kullanılanları Black-board Collaborate, Elluminate Live!, Wimba ve Adobe Connect’tir. Bu uygulamalarda canlı video veya ses konferansları, sınavlar, gerçek zamanlı anketler, dosya paylaşımı, sohbet etme, video dosyaların paylaşımı, beyaz tahta, web sayfası paylaşımı, küçük gruplarla küçük sınıfların oluşturulması, grup tartışmaları ve tüm ortamı kaydetme gibi pek çok özellik mevcuttur.
Black-board Collaborate Programından Bir Görüntü
Elluminate Live! Programından Bir Görüntü
Wimba Programından Bir Görüntü
Adobe Connect Programından Bir Görüntü
Not: Adobe Connect şuan için en yaygın kullanılan sistemdir 🙂
KAYNAKLAR: Baker, S. C., Wentz, R. K., Woods, M. M. (2009). Using virtual worlds in education: Second Life as an educational tool. Teaching of Psychology,36, 59-64. Kemp, J. W., Livingstone, D., Bloomfield, P. R. (2009). SLOODLE: Connecting VLE Tools With Emergent Teaching Practise in Second Life. British Journal of Educational Technology, 40 (3), 551-555. Kemp, J. W., Livingstone, D., Bloomfield, P. R. (2009). SLOODLE: Connecting VLE Tools With Emergent Teaching Practise in Second Life. British Journal of Educational Technology, 40 (3), 551-555. Can, T. (2009). Learning and teaching languages online: A constructivist approach. Novitas Royal, 3 (1), 60-74. Leese, M. (2009). Our of class - out of mind? The use of a virtual learning environment to encourage student engagement in out of class activities. British Journal of Educational Technology, 40 (1), 70-77. Halvorson, W., Criteenden, V. L. , Pitt, L. (2011). Teaching cases in a virtual environment: When the traditional case classroom is problematic. Decision Science, 9 (3), 485-492. Pektaş, Ş. T.,Demirkan, H. (2011). Experiences with MOODLE as a communication tool for design teamwork: A user's perspective. METU JFA, 28 (2), 227-241. Lassonde, K. A., Gloth, C. A., Borchert, K. (2012). Windowless classrooms or a virtual window world: Does a creative classroom environment help or hinder attention. Teaching of Pschology, 39 (4), 262-267. Reynolds, B. L. (2013). A web based EFL writing environment as a bridge between academic advisers and junior researchers: A pilot study. British Journal of Educational Technology, 44 (3), E77-E80. Giannakos, M. N., Vlamos, P. (2013). Using webcasts in education: Evaluation of its effectiveness. British Journal of Educational Technology, 44 (3), 432-441. Cornelius, S. (2013). Facilitating in a demanding environment: Experiences of teaching in virtual classrooms using web conferencing. British Journal of Educational Technology,10.
Esma Ç. Çalışır 